Plac Nowego Sąsiedztwa jest otwartą przestrzenią spotkania, wzajemnej ciekawości i wymiany. W wymiarze przestrzennym jest fazą przejściową między placem Defilad a placem Centralnym, miejscem realizacji wyobrażeń o włączającej przestrzeni publicznej: społecznej i przyrodniczej. Plac Nowego Sąsiedztwa to spotkania i rozmowy toczące się wokół ważnych dziś tematów: miejskości zorientowanej na pokonanie kryzysów, spotkania z nowymi sąsiadami i sąsiadkami z Ukrainy, a także rozpoznania i pielęgnowania sąsiedztwa międzygatunkowego.

Tegoroczna edycja projektu Plac Defilad jest wyjątkowa – to ostatnia odsłona przed rozpoczęciem prac remontowych związanych z realizacją placu Centralnego autorstwa pracowni A-A Collective. To więc idealny moment do podsumowania oraz zaprezentowania poszerzanej przez te wszystkie lata wizji miejskości, a zarazem doskonały moment do zaproszenia warszawiaków i warszawianek do nowego centrum miasta, w którym plac Centralny jest ważną częścią założenia Nowego Centrum Warszawy.

Plac Nowego Sąsiedztwa, Plac Defilad, 2022, fot. Sisi Cecylia

Moment przed budową placu Centralnego to czas umożliwiający wprowadzenie w życie progresywnych postulatów i testowania w praktyce rozwiązań, które będą realizowane na placu Centralnym – związanych m.in. z zielenią, rozpłytowaniem nawierzchni i wprowadzeniem w życie postulatów związanych z wrażliwością przyrodniczą dostosowaną do aktualnej wiedzy i poczucia odpowiedzialności za wspólną przestrzeń.

Wydarzenie jest częścią Placu Nowego Sąsiedztwa realizowanego w ramach tegorocznej odsłony projektu Plac Defilad realizowanego przez Teatr Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza.

Kuratorki: Aleksandra Litorowicz, Bogna Świątkowska
Producentka: Anka Kobierska

Sąsiedzi, partnerzy: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Fundacja Puszka, Grupa Projektowa Centrala, A-A Collective, Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego

Gleba w centrum | 4.06.2022

Istnieje cały podziemny świat, ukryty przed naszymi oczami, pełen połączeń i zależności. Gleba to przestrzeń, a nie płaszczyzna. W kontekście Warszawy ten temat pozostaje zupełnie niezbadany, a jednocześnie wymaga uwagi – w końcu z glebą wiążą się miejskie procesy gnicia, rozkładu i tworzenia kompostu. Tymczasem zabetonowane w nowoczesności miasta stały się aseptyczne, sterylne; co gorsza, oddzielanie się od gleby wszelkiego rodzaju utwardzonymi nawierzchniami zatrzymało infiltrację wody oraz związane z tym procesy biologiczne, utrudniając życie także zwierzętom. Można powiedzieć, że temat ziemi w mieście dosłownie zniknął pod chodnikami. Trzeba go znowu wyciągnąć na światło dzienne.

Podczas spaceru badawczego zmapujemy gleby z okolic placu Defilad, przebadamy je i porównamy z innymi próbkami, by zorientować się w problemach i potencjałach podziemnego mikrokosmosu centrum Warszawy.

Start: stół społeczny na placu Defilad

***

CENTRALA (Małgorzata Kuciewicz i Simone De Iacobis) tworzy projekty pod hasłem Amplifikacja natury, w oparciu o badania relacji pomiędzy architekturą i procesami przyrodniczymi, zjawiskami atmosferycznymi i astronomicznymi. Zajmują się miejskimi mokradłami, tworzeniem rzemieślniczych mikroklimatów, wielogatunkową urbanistyką, architekturą chronobiologiczną – wzmacniającą poczucie bycia częścią sezonów. Wygrali konkurs „FUTUWAWA. Jak będziemy mieszkać w Warszawie przyszłości”. Reprezentanci Polski na Biennale Architektury w Wenecji (2018), London Design Biennale (2021), Triennale Architektury w Lizbonie (2022). Od 2017 stale współpracują z Charkowską Szkołą Architektury, realizując autorski cykl warsztatów.
www.centrala.net.pl

Hydrobotaniczne miasto | 19.06.2022

Plac Nowego Sąsiedztwa, Plac Defilad, 2022, fot. Sisi Cecylia

Warsztaty i wykład na temat wodnego ogrodnictwa

Warszawa przyszłości to struktura nasiąkliwa, przetrzymująca dużą ilość wody. Jej mieszkańcy żyją wśród innych istot i ich habitatów, cieszą się ogrodnictwem wodnym równie mocno, co wcześniej gruntowym, znają właściwości i smak wodnej roślinności.

Wizja Warszawy jako miasta hydrobotanicznego, choć brzmi utopijnie w kontekście wieloletniej suszy, ma odniesienie w przeszłości. Architekturze modernistycznej często towarzyszyły naturalne sadzawki z roślinami wodnymi, które tworzyły lokalny mikroklimat. Niestety większość z nich zniknęła podczas kolejnych renowacji. Jałowe zbiorniki, w których czystość wody jest kontrolowana za pomocą chemikaliów, zastąpiły wcześniejszy mikrokosmos oczek wodnych, w których ten sam efekt osiągano za pomocą roślin. Wiedza o zdolności roślin do oczyszczania wody wyparowała z głów architektów w ostatnich dekadach XX wieku.

Grupa projektowa CENTRALA stara się tę wiedzę do architektury przywrócić. Od 2018 roku prowadzi eksperymentalną rabatę wodną pod warszawską Zachętą i w ten sposób zdobywa kolejne doświadczenia w zakresie wodnego ogrodnictwa. Wraz z kuratorką Aleksandrą Kędziorek bada historyczne związki pomiędzy hydrobotaniką a architekturą. W tym roku wspólnie posadzili lilie wodne w basenie pawilonu Miesa van der Rohe i Lilly Reich w Barcelonie, przywracając je do ikonicznego budynku po kilku dekadach nieobecności. Niedawno, bo 3 czerwca 2022 roku, lilie zakwitły w nim po raz pierwszy od 1929 roku.

Plac Nowego Sąsiedztwa, Plac Defilad, 2022, fot. Sisi Cecylia

Podczas wydarzenia na Placu Defilad zorganizowanego w ramach projektu „Plac Nowego Sąsiedztwa” Małgorzata Kuciewicz i Simone De Iacobis z CENTRALI oraz Aleksandra Kędziorek podzielą się doświadczeniami w zakresie tworzenia rabat wodnych. Podczas warsztatów z wodnego ogrodnictwa wspólnie z uczestnikami obsadzą stare donice i stworzą rabaty podobne do tej uprawianej przez CENTRALĘ. Na placu powstanie oczko wodne: nowe siedlisko i nisza mikroklimatyczna. Następnie podczas krótkiego wykładu twórcy podzielą się wynikami swoich rozpoznań historycznych.

Oto nowe sąsiadki i nowi sąsiedzi, którzy zamieszkają w rabacie wodnej na Placu Defilad:

Grzybieńczyk wodny (Nymphoides peltata)
Grzybień północny (Nymphaea candida)
Marsylia czterolistna (Marsilea quadrifolia)
Osoka aloesowata (Stratiotes aloides)
Strzałka wodna (Sagittaria sagittifolia)
Kotewka orzech wodny (Trapa natans)
Wolfia bezkorzeniowa (Wolffia arrhiza)
Rzęsa drobna (Lemna minor)
Pistia rozetkowa (Pistia stratiotes)
Rozpław sercowaty (Pontederia cordata)
Cibora zmienna (Cyperus alternifolius)
Salwinia uszkowata (Salvinia auriculata)
Rozwielitka (Daphnia)

Start: stół społeczny na placu Defilad, 19.00 – warsztat, 20.00 – wykład+projekcja filmu

CENTRALA (Małgorzata Kuciewicz i Simone De Iacobis) tworzy projekty pod hasłem Amplifikacja natury, w oparciu o badania relacji pomiędzy architekturą i procesami przyrodniczymi, zjawiskami atmosferycznymi i astronomicznymi. Zajmują się miejskimi mokradłami, tworzeniem rzemieślniczych mikroklimatów, wielogatunkową urbanistyką, architekturą chronobiologiczną – wzmacniającą poczucie bycia częścią sezonów. Wygrali konkurs „FUTUWAWA. Jak będziemy mieszkać w Warszawie przyszłości”. Reprezentanci Polski na Biennale Architektury w Wenecji (2018), London Design Biennale (2021), Triennale Architektury w Lizbonie (2022). Od 2017 stale współpracują z Charkowską Szkołą Architektury, realizując autorski cykl warsztatów.
www.centrala.net.pl

Aleksandra Kędziorek jest historyczką sztuki i architektury, kuratorką i redaktorką. Przygotowała wystawy na temat architektury i dizajnu, m.in. „Dom odziany. Dostrajanie się do sezonowej wyobraźni” (London Design Biennale, Muzeum Narodowe w Krakowie, 2021–2022), „Oskar Hansen. Forma Otwarta” (MACBA w Barcelonie, Muzeum Serralves w Porto, Yale School of Architecture, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Narodowa Galeria Sztuki w Wilnie, 2014–2017), „Desk in Exile: A Bauhaus Object Traversing Different Modernities” (Bauhaus Stiftung Dessau, 2016). Była kuratorką domu Oskara i Zofii Hansenów w Szuminie (2013–2017) oraz interwencji artystycznej grupy projektowej CENTRALA „Nenúfars blancs / White waterlilies” w Pawilonie Miesa van der Rohe w Barcelonie (2022). Współredaktorka książek „Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus” (z Katarzyną Uchowicz i Mają Wirkus, 2019) i „Oskar Hansen—Opening Modernism: On Open Form Architecture, Art and Didactics” (z Łukaszem Rondudą, 2014). Stypendystka Programu „Młoda Polska” Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2017). Obecnie związana z Muzeum Warszawy.

Bęc Radio: Małgorzata Kuciewicz

Grupa projektowa CENTRALA (Małgorzata Kuciewicz i Simone De Iacobis) tworzy projekty pod hasłem Amplifikacja natury badające relacje pomiędzy architekturą i procesami przyrodniczymi. Z Małgorzatą Kuciewicz rozmawiamy o konieczności odrodzenia żywej miejskiej gleby, przywróceniu obecności wody w mieście i miejskiej hydrobotanice.

bec_zmiana · Bęc Radio: Hydrobotaniczne miasto —> Kuciewicz

Q&A: Rozpłytowanie i 350 roślin

Plac Nowego Sąsiedztwa, Plac Defilad, 2022, fot. Sisi Cecylia

Czy płyta główna została zniszczona przez rozpłytowanie i nasadzenie zieleni?

Nie. Wszystkie płyty zostały ponumerowane, zdjęte, oczyszczone i są przechowywane w magazynie. Roboty związane ze zdjęciem posadzki wykonał partner projektu, zajmująca się tym profesjonalnie Grupa TREE. Żadna ze zdemontowanych płyt granitowych nie doznała uszczerbku i wszystkie nadają się do wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem i projektem przyszłego placu „Centralnego”. Zostały zabezpieczone również wszystkie czarne płyty sjenitowe bez względu na ich stan sprzed rozpłytowania – część z nich była już popękana. Zostaną one wykorzystane do bieżących napraw innych uszkodzonych płyt na placu Defilad, które realizuje Zarząd Pałacu Kultury i Nauki oraz do realizacji przyszłego placu „Centralnego”. Całe przedsięwzięcie realizowane jest po wielomiesięcznych ustaleniach z odpowiednimi jednostkami miejskimi, w tym Biurem Architektury i Planowania Przestrzennego oraz Konserwatorem Zabytków.

Dlaczego rozpłytowanie jest akurat w tym miejscu? (Dlaczego nie w miejscu parkingu?)

Rozpłytowany został częściowy obszar jednej z przyszłych pięciu rabat, które będą zlokalizowane na płycie głównej Pałacu Kultury i Nauki. W projekcie Placu „Centralnego” rabaty przed wejściem do PKiN są zlokalizowane dokładnie w miejscu dawnych dziedzińców kamienic czynszowych, które znajdowały przed wojną się wzdłuż ulicy Złotej.

Czy rozpłytowanie utrudnia ruch pieszy, odbywanie się wydarzeń na płycie głównej?

Projekt zajmuje obszar 40 m2. Stanowi to mniej niż 1% powierzchni całej płyty. Zapewniamy, że nie utrudnia to w żadnym wypadku ruchu pieszych. Rozpłytowanie zostało zrealizowane w ramach projektu Plac Defilad – letniego festiwalu społeczno-kulturalno-rozrywkowego – dlatego rozpłytowanie nie utrudnia realizacji innych wydarzeń na placu ani ruchu pieszych.

Jak to się ma do przyszłości placu Defilad?

Rozpłytowanie i nasadzenia są zapowiedzią projektu Placu „Centralnego”, który będzie zlokalizowany na obszarze między Pałacem Kultury a ulicą Marszałkowską. Motywem przewodnim projektu jest odwzorowanie za pomocą różnych materiałów, w tym i zieleni niskiej – trawników, bylin, krzewów – przedwojennego układu ulic i budynków, które znajdowały się na tym terenie przed wybuchem drugiej wojny światowej. Na przykład rabata, którą dzisiaj obserwujemy na placu przed Teatrem Studio jest częścią dawnego dziedzińca budynku, który znajdował się przy ulicy Złotej 22.

Czy rośliny są przypadkowe?

Nie. Zostały zaprojektowane przez architektkę krajobrazu Martę Tomasiak, która współpracowała z A-A-Collective przy przygotowaniu projektów realizacyjnych po konkursie na Plac „Centralny”.

Plac Nowego Sąsiedztwa, Plac Defilad, 2022, fot. Sisi Cecylia

Jakie to rośliny i dlaczego akurat te, jakie mają właściwości?

Posadzona została kompozycja bylin, traw i krzewów. Gatunki zostały dobrane tak, aby zapewnić atrakcyjność wielobarwnego kwitnienia przez cały sezon – kolorystyka zawiera odcienie fioletu i niebieskiego u szałwi, werbeny czy bodziszków, czerwone akcenty jeżówek i goździków, biele zawilców, lilaków i pluskwic.

Aby wspierać śródmiejską bioróżnorodność, na rabacie nasadzono 19 różnych gatunków, w tym wiele atrakcyjnych dla zapylaczy i motyli. Mamy gatunki pięknie pachnące, takie jak bez lilak czy szałwia.

Czy roślinom będzie tu dobrze?

Aby poprawić mikro-ekosystem rabaty wprowadziliśmy rośliny zadarniające, które szybciej wypełnią przestrzenie między innymi nasadzeniami i ochronią glebę przed przesychaniem – m.in. bodziszki i goździki. Centralne miejsce zajął miłorząb – symbol siły i odporności.

Jak długo to zostanie na Placu Defilad?

Zakłada się, że rabata w aktualnej postaci pozostanie już na stałe na placu Defilad również po jego przebudowie ponieważ stanowi element zwycięskiego projektu na nowy plac autorstwa A-A Collective.

Kto za to zapłacił?

Rozpłytowanie i zazielenienie jest elementem projektu pt. „Plac Nowego Sąsiedztwa” realizowanego w ramach tegorocznej edycji projektu Plac Defilad. Projekt Plac Defilad jest organizowany od 8 lat przez Teatr STUDIO i współfinansowany przez Miasto Stołeczne Warszawa. Dodatkowo Teatr Studio pozyskał Partnerów przedsięwzięcia w postaci Grupy Tree oraz Szkółek Grąbczewscy, którzy pokryli koszty rozpłytowania i zazielenienia.

Po co?

Wiemy, że plac Defilad niedługo zmieni swoje oblicze. Przeszłość i teraźniejszość tej centralnej przestrzeni publicznej w Warszawie są już szeroko rozpoznane, natomiast przyszłość, która nadejdzie już za chwilę, odczytywać możemy przez założenia i wizualizacje zwycięskiego projektu na plac „Centralny” autorstwa A-A Collective. Chcąc pokazać we fragmencie kilka założeń przyszłego placu dokonaliśmy rozpłytowania fragmentu płyty głównej i na 40 m2 posadziliśmy ok. 350 roślin. Stworzyliśmy przestrzeń współbycia i relaksu, z której mogą korzystać sąsiedzi, turyści, przyjezdni, owady, ptaki czy zwierzęta – czyli szeroka międzygatunkowa wspólnota mieszkańców. Projekt ten wyraża głębokie przekonanie, że przestrzeń publiczna współczesnych miast musi stać się miejscem kontaktu z naturą, a radykalne zazielenienie – rodzajem nowej miejskiej infrastruktury.

Działania w ramach projektu Plac Defilad, fot. Kasia Chmura

Dlaczego akurat teraz?

Moment przed budową przyszłego placu „Centralnego” to czas pozwalający na wprowadzenie w życie rozwiązań, związanych m.in. z wprowadzaniem większej ilości zieleni do przestrzeni publicznej. Działanie to zbiera dotychczasowe doświadczenia partnerów i osób zaangażowanych w jego realizację oraz postulaty i rekomendacje projektu badawczego „Place Warszawy (do odzyskania)”. To również kontynuacja działań rozszerzających myślenie o placu Defilad, jego potencjałach i wspólnocie mieszkańców i mieszkanek miasta, prowadzonych z powodzeniem przez 8 edycji projektu społeczno-kulturalnego Plac Defilad.

Plac Defilad w roku 2013, fot. archiwum Baru Studio

Zmiany w Centrum / Spacer po przestrzeniach publicznych | 9.07.2022

Nowe Centrum Warszawy, materiały prasowe m.st. Warszawy

Jednym z wymiarów projektu Plac Nowego Sąsiedztwa jest zaproszenie warszawiaków i warszawianek na zmieniający się dzięki zieleni i hydrobotanice Plac Defilad, oraz do nowego centrum miasta, którego ważną częścią jest przyszły Plac Centralny autorstwa pracowni A-A Collective.

Prowadzone przez Fundację Puszka i Fundację Bęc Zmiana badania placów warszawskich pokazały, że eksplorowanie i wzmacnianie ich konstelacyjności, czyli „myślenia siecią”, jest kluczowe nie tylko dla wzmacniania poszczególnych jej elementów, ale i lepszego korzystania z miasta i doświadczania miejskości – czasem nieidealnej (placewarszawy.pl)

Kierując się tą logiką, odwiedzimy między innymi Skwer Sportów Miejskich w Parku Świętokrzyskim, a także długo oczekiwany Plac Pięciu Rogów, czyli jedną z pierwszych inwestycji w ścisłym centrum miasta, które składają się na projekt Nowego Centrum Warszawy. Plac został właśnie otwarty i jest błyskawicznie poddawany ocenie przez mieszkanki i mieszkańców.

Podczas spaceru odwiedzimy również najróżniejsze przestrzenie publiczne w bliższym i dalszym sąsiedztwie Pałacu Kultury i Nauki. Będziemy przyglądać się temu jak funkcjonują i jak się w nich czujemy. Będziemy wspólnie zastanawiać się nad tym, co sprawia, że przestrzeń jest udana i czy istnieją obiektywne kryteria, które pozwalają zmierzyć jej „sukces”. Spojrzymy kilka lat wstecz, a także w przód, aby prześledzić, jak zmienia się podejście wobec kształtowania przestrzeni publicznych w mieście. Spróbujemy też znaleźć najlepszą przestrzeń publiczną w okolicy. Spacer będzie również okazją, by dowiedzieć się, jak wygląda skomplikowany proces, który doprowadzi do zmiany obrazu tej części miasta.

Dr Monika Wróbel jest architektką, urbanistką i badaczką miejską zajmującą się przestrzenią publiczną. Jest współzałożycielką i wiceprezeską Fundacji Skwer Sportów Miejskich, wspierającej rozwój przyjaznych, międzypokoleniowych przestrzeni miejskich rekreacji. Od 2020 roku doradza m.st. Warszawa w zakresie kreowania dobrych przestrzeni publicznych tworząc dokumenty programujące rozwój stolicy.

9 lipca, godz. 13:00 – 15:00
Start: Stół społeczny na Placu Defilad

Czy możemy żyć bez klimatyzacji? Rozmowa o architekturze mikroklimatów | 13.07.2022

Pomiar temperatury w upalny dzień na placu Defilad, nawierzchnia, fot. archiwum Baru Studio

Pomiar temperatury w upalny dzień na placu Defilad, hydrobotanika, fot. archiwum Baru Studio

Pomiar temperatury w upalny dzień na placu Defilad, zieleń na rozpłytowanym fragmencie placu, fot. archiwum Baru Studio

Żar leje się z nieba, a my chronimy się w klimatyzowanych wnętrzach biur, sklepów, centrów handlowych i coraz częściej mieszkań. Wiąże się to jednak zupełnie bezpośrednio ze zużyciem paliw kopalnych. Powstająca współcześnie (od lat 70.) architektura jest energożerna i wymaga ciągłego podłączenia do prądu. Mamy czas katastrofy klimatycznej, a nadal wznoszone są przeszklone biurowce czy apartamentowce z ogromnymi oknami, nie wspominając o betonowych połaciach podziemnych parkingów.

Czy moglibyście budować inaczej? Czy możemy przerabiać już istniejące budynki na mniej uzależnione od paliw? Czy jesteśmy gotowi na rezygnację z naszego cieplnego komfortu lub przewartościowania samego pojęcia?

Porozmawiamy też o tym jak komfort jest nierówno dystrybuowany w skali globu. O tym, jak jest związany z procesami kolonizacji i kto miał do niego dostęp historycznie? Wreszcie popatrzymy na klimatyzację jako na infrastrukturę podtrzymującą życie w miejscach, w których katastrofa klimatu stwarza dla niego zagrożenie.

Rozmowa jest związana z dwoma numerami kwartalnika „Autoportret” – Architektura mikroklimatów i Modernizm a kolonializm.

Rozmawiają:
Marta Karpińska – redaktorka kwartalnika „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni”, kuratorka wystaw architektonicznych. Członkini zarządu Fundacji Instytut Architektury, zaangażowana w projekty wydawnicze, wystawiennicze i edukacyjne FIA od 2013 roku.

Dorota Leśniak-Rychlak – redaktorka naczelna kwartalnika „Autoportret” (od 2007 roku, wyd. Małopolski Instytut Kultury). Założycielka i prezeska zarządu Fundacji Instytut Architektury, kuratorka wystaw architektonicznych FIA od 2011. Autorka książki „Jesteśmy wreszcie we własnym domu” (Instytut Architektury, 2019).

Maciej Miłobędzki – architekt, absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. W latach 1984–1988 pracował w Spółdzielni Pracy Twórczej Architektów i Artystów Plastyków. Współzałożyciel pracowni JEMS Architekci, z którą wiąże architektoniczną działalność od 1988 r. Od 2008 r. prowadzi działalność dydaktyczną na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Laureat Honorowej Nagrody SARP (2002).

Dorzucam się!

Wspieram kulturę współczesną z Bęc Zmianą

Wybierz kwotę wsparcia