Spacer z Centralą

Małgorzata Kuciewicz i Simone de Iacobis z Grupy Centrala, zainspirowani archiwalnymi zdjęciami, poprowadzili 22.10.2019 spacer po Bielanach, śladami roślinnych i zwierzęcych bohaterów Naszego Domu. Punktem wyjścia była relacja naszodomowych dzieci z przyrodą – zachowały się relacje o hodowli króli w ośrodku, wspólnym sadzeniu drzew i potajemnym zbieraniu owadów. W trakcie spaceru można było zobaczyć, jak dziś wyglądają rośliny, widoczne na archiwalnych zdjęciach i gdzie mieściły się zagonki pielęgnowane przez wychowanków ośrodka. Mierzono też obwód średnicowy pni, by ustalić wiek drzew i czas, w którym zostały zasadzone.

fot. Zuzanna Sękowska

Grupa Centrala: Simone De Iacobis oraz Małgorzata Kuciewicz tworzą projekty architektoniczne, artystyczne i badawcze w oparciu o rekonstrukcję śmiałych idei z XX w. Wiele inicjatyw CENTRALI to udana próba wywołania dyskusji społecznej na temat ochrony i rewitalizacji dziedzictwa awangardy modernistycznej. Akcje i publikacje CENTRALI służą pobudzeniu refleksji nad przestrzenią miast oraz wzmacniają wizerunek Warszawy jako miasta anegdoty i eksperymentu. Dzięki współpracy z instytucjami kultury oraz zaangażowaniu w działania edukacyjne inicjatywy CENTRALI wpływają na to, jak miasto jest rozumiane i używane oraz w jakim kierunku podążają decyzje dotyczące jego przekształceń. CENTRALA otrzymała nagrody i wyróżnienia w wielu konkursach. Do najnowszych sukcesów należy wygrana w międzynarodowym konkursie na ideowy projekt rewitalizacji terenów sportowych Warszawianki. Twórcy Centrali uczestniczyli w XIV Biennale Architektury w Wenecji i zaprojektowali ostatnią ekspozycję polską na Triennale w Mediolanie.

Jaśmina Wójcik: Manifest edukacji alternatywnej

W samo południe 26.10.2019 spod Naszego Domu wyruszył pochód dziecięcy upamiętniający stulecie placówki. Artystka Jaśmina Wójcik, wraz z uczestnikami spaceru, przeszła ulicami pobliskiego osiedla Zdobycz Robotnicza, niosąc sztandary, wykonane wcześniej przez dzieci, inspirowane tym, znajdującym się w Naszym Domu. Z głośników umieszczonych na plecach artystki, emitowane były zapiski Maryny Falskiej i Janusza Korczaka, a także przez nich sformułowane i bardzo dziś aktualne zasady, które stanowiły fundament placówki.

Na koniec, już w Naszym Domu, chętni odczytali wypowiedzi naszodomowych dzieci zanotowane kilkadziesiąt lat temu przez Falską – pytania były proste: Co dzisiaj robiłeś/aś? Co chciałbyś/abyś mi opowiedzieć? Kim jesteś? Wśród emitowanych nagrań znalazły się także nagrania głosów współczesnych dzieci.

fot. Jakub Wróblewski

MANIFEST EDUKACJI ALTERNATYWNEJ
Edukacja alternatywna powinna być wyborem możliwym dla większości społeczeństwa. Dlatego bardzo ważne wydaje mi się propagowanie i pokazywanie jej mocy i sprawczej siły w kształtowaniu odważnych, pionierskich, niezależnych i spełnionych obywateli.
Pełen tekst → TU
https://beczmiana.pl/manifest-edukacji-alternatywnej/

Jaśmina Wójcik: Artywistka, artystka wizualna, reżyserka, pedagożka akademicka i przedszkolna. Autorka i inicjatorka realizowanego od 2011 r. wielodyscyplinarnego przedsięwzięcia z pogranicza sztuki i aktywizmu społecznego z byłymi pracownikami i pracownicami fabryki ciągników Ursus, na które składają się m.in. działania site-specific w przestrzeni publicznej, akcje społeczno-artystyczne, performance, happeningi, filmy niezależne oraz pełnometrażowy dokument kreacyjny pt. Symfonia Fabryki Ursus/Symphony of The Ursus Factory. Zajmuje się włączaniem i oddawaniem podmiotowości społecznościom pozbawionym widzialności i możliwości wypowiedzi. Zaangażowana w edukację alternatywną poprzez opracowywanie autorskich praktyk kreacji artystycznej wypowiedzi dzieci.

Debata w Muzeum Warszawy

Tematem dyskusji był pedagogiczny dorobek Janusza Korczaka – idee, teorie oraz metody wychowawcze i ich aktualność dzisiaj, w czasach rozwoju szeroko pojętej edukacji alternatywnej oraz kryzysów zachodzących w rozmaitych sferach życie społecznego. W debacie wzięły udział badaczki i ekspertki działające w sferze sztuki, edukacji i zaangażowania społecznego: Marta Ciesielska, Marta Rakoczy i Jaśmina Wójcik, a spotkanie poprowadził Max Cegielski.

Rejestracja debaty:

część I

część II

W trakcie rozmowy wybrzmiało, że mimo utrwalonego obrazu Korczaka jako łagodnego, Starego Doktora, jego pedagogika jest bardzo radykalna, progresywna i zaskakująco wymagająca, głównie od dorosłych. Niektóre jej elementy jak np. Sąd Koleżeński czy system „podzięk” i „przeprosin” stanowią fenomenalne narzędzie, nie tylko do pracy z dziećmi, ale generalnie, w kontaktach z innymi ludźmi. Dlatego w czasach powszechnego kryzysu demokracji, relacji społecznych i komunikacji międzyludzkiej, można i warto znaleźć wsparcie w doświadczeniach Korczaka i Naszego Domu.

Marta Ciesielska – kustoszka, dokumentalista, edytorka, koordynatorka prac Korczakianum – pracowni naukowej Muzeum Warszawy. Zaangażowana od lat – jako konsultantka, autorka, popularyzatorka – w prace badawcze i archiwalne oraz projekty (edukacyjne, wystawiennicze, wydawnicze) dotyczące biografii i spuścizny życiowej Henryka Goldszmita/Janusza Korczaka, a także recepcji jego postaci i dzieła w Polsce czy zagranicą. Czynna w polskim i międzynarodowym ruchu korczakowskim. Współedytorka 16-tomowej edycji Dzieł zebranych Korczaka i wyborów tekstów źródłowych poszerzających tematyką Korczakowską, poprzez prezentację instytucji i ludzi „z kręgu” autora Prawa dziecka do szacunku.

Marta Rakoczy – kulturoznawczyni, filozofka, adiunkt w Instytucie Kultury Polskiej UW. Zajmuje się antropologią pisma, antropologią edukacji oraz kulturowymi studiami nad dzieciństwem. Mama Jadzi i Marysi. Autorka opublikowanej w serii Dzieci/granice/etnografie książki Polityki pisma. Szkice plenerowe z pajdocentrycznej nowoczesności (Warszawa 2018), tłumaczka książek z zakresu teorii piśmienności. Członkini Interdyscyplinarnego Zespołu Badań nad Dzieciństwem przy IEiAK. Pracuje nad książką poświęconą roli praktyk piśmiennych w pedagogice Korczakowskiej.

Jaśmina Wójcik – Artywistka, artystka wizualna, reżyserka, pedagożka akademicka i przedszkolna. Autorka i inicjatorka realizowanego od 2011 r. wielodyscyplinarnego przedsięwzięcia z pogranicza sztuki i aktywizmu społecznego z byłymi pracownikami i pracownicami fabryki ciągników Ursus, na które składają się m.in. działania site-specific w przestrzeni publicznej, akcje społeczno-artystyczne, performance, happeningi, filmy niezależne oraz pełnometrażowy dokument kreacyjny pt. „Symfonia Fabryki Ursus/ Symphony of the Ursus Factory”. Zajmuje się włączaniem i oddawaniem podmiotowości społecznościom pozbawionym widzialności i możliwości wypowiedzi. Zaangażowana w edukację alternatywną poprzez opracowywanie autorskich praktyk kreacji artystycznej wypowiedzi dzieci.

Max Cegielski – dziennikarz, pisarz, podróżnik, prezenter radiowy i telewizyjny. Autor książek m.in. Pijani Bogiem (2007), Masala (2008), j (2009) czy Wielki Gracz. Ze Żmudzi na dach świata (2015). Twórca i kurator projektów artystycznych Global Prosperity (Gdańsk – Warszawa, 2010) oraz Migrujący Uniwersytet Mickiewicza (Stambuł, 2014).

Konferencja „Bielański wZlot”

Konferencja z udziałem badaczy z Pracowni Studiów Miejskich Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Historii Sztuki, Wydziału Polonistyki oraz Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej. Celem wydarzenia było zderzenie licznych perspektyw i spojrzeń – pedagogicznego, etnograficznego, literaturoznawczego, kulturoznawczego i artystycznego – na temat dziecka, dzieciństwa i relacji dziecko-dorosły, by w jak najbardziej pełny i wszechstronny sposób opowiedzieć o praktykach i doświadczeniach Korczaka i Falskiej związanych z Naszym Domem.

NASZ DOM 1919-2019 from Fundacja Bęc Zmiana on Vimeo.

Program wystąpień badaczy (aktywne linki prowadzą do rejestracji wystąpień na kanale vimeo Bęc Zmiany):

• Magdalena Radkowska-Walkowicz, Anna Krawczak (Interdyscyplinarny Zespół Badań nad Dzieciństwem, IEiAK UW): Kalendarz Naszego Domu w perspektywie współczesnych badań nad dzieciństwem
• Marta Jaworek (Wydział Polonistyki UW): Korczak – miejsca nieokreślone. Między dokumentem a literaturą, między dzieckiem a dorosłym
• Agnieszka Witkowska-Krych (Pracownia Studiów Miejskich, IKP UW): Janusz Korczak i instytucje opiekuńcze w czasie wojny. Sieć nieoczywistych powiązań
• Ada Tymińska (IKP UW): „Sąd próbuje wydać wyrok uniewinniający” – kilka słów o alternatywnej wizji prawa karnego w Kodeksie Sądu Koleżeńskiego
• Marcin Gołąb (Pracownia Studiów Miejskich, IKP UW): RTPD w Naszym Domu. Koło ratunkowe czy zbędny balast?
• Piotr Kubkowski (Pracownia Studiów Miejskich, IKP UW): Czy krajoznawstwo jest dla dzieci?
• Julia Harasimowicz (IHS UW): Dziecięca twórczość w Dwudziestoleciu. Konteksty polityczne i artystyczne
• „Okrągły stół” gość: Teresa Skudniewska; prowadzą: Marta Rakoczy, Zuzanna Sękowska
• Jaśmina Wójcik: Sztuka społeczna jako narzędzie i punkt wyjścia do pracy z dziećmi
• Grupa Centrala: Historia zielonych mieszkańców Naszego Domu. Co da się odczytać z archiwów?
  

Spotkanie było okazją do zaprezentowania i wymiany wypracowanych wniosków i do twórczej rozmowy o wciąż aktualnych ideach sprzed stulecia w różnych ujęciach. W programie było również zwiedzenie Naszego Domu z niezwykłym przewodnikiem – Teresą Skudniewską, wieloletnią dyrektorką placówki, która w barwny sposób mówiła o historii budynku, naszodomowej codzienności i relacji w wychowankami.

Publikacja

Cykl wydarzeń podsumowuje bezpłatna publikacja Nasz Dom 1919-2019. Pedagogiki społeczne, miasto i dzieciństwo w praktyce Naszego Domu prezentująca teksty badaczy Pracowni Studiów Miejskich Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego (Marta Ciesielska, Marcin Gołąb, Agnieszka Karpowicz, Piotr Kubkowski, Igor Piotrowski, Weronika Parfianowicz, Magdalena Pęzińska, Marta Rakoczy, Zuzanna Sękowska, Kornelia Sobczak, Agnieszka Witkowska-Krych), oraz prace autorstwa Jaśminy Wójcik oraz Małgorzaty Kuciewicz i Simone De Iacobis z grupy projektowej Centrala.
Książka we wszystkich formatach e-bookowych do pobrania: www.legimi.pl/ebook-nasz-dom-1919-2019-praca-zbiorowa,b455530.html

English

Nasz Dom [Our Home] 1919-2019

A series of events celebrating the centenary of Nasz Dom [Our Home], the pedagogical institution established by Maryna Falska and Janusz Korczak.

Nasz Dom – a care and education institution established by Maryna Falska and Janusz Korczak – employed characteristically progressive educational methods and was conscious of its surroundings. Founded in 1919 in Pruszków, it was home to children deprived of parental care, mainly orphans of workers who perished during World War I. In 1928, following many efforts, the facility moved to newly built headquarters in Warsaw’s Bielany district. At the time, this was a suburban area full of innovative architectural projects including “Zdobycz Robotnicza” [Workers’ Trophy] cooperative residential estate of manor houses and architects experimenting with modernist single-family housing. Designed by Zygmunt Tarasin, Nasz Dom’s new building, in the shape of an airplane, fit perfectly into its surroundings.

Nasz Dom’s educational methods and principles were innovative and surprisingly radical, even by today’s standards. These included the “peer court”, or the “thank you” and “apology” system. Korczak and Falska’s ideas and experiences of have stood the test of time and remain valid today, especially if one extends the understanding of Nasz Dom to the everyday practices of social life. On the centenary of the institution’s existence, these ideas are all the more worth discussing.

On the occasion of this jubilee, we invited a group of researchers from the Urban Studies Team at the University of Warsaw’s Institute of Polish Culture, Jaśmina Wójcik, who carries out artistic activities with local communities, and the architectural studio CENTRALA, to explore the heritage of Nasz Dom from a present-day perspective. The project was accompanied by a series of events, including a debate on the timeliness of Korczak and Falska’s pedagogical achievements, an artistic action – a parade with Jaśmina Wójcik’s banners, a walk inspired by the “green inhabitants” of Nasz Dom led by CENTRALA, and a conference presenting the results of research employing tools from the fields of anthropology and visual culture. A free publication was also created.

Bęc Zmiana Foundation has organised the “Nasz Dom 1919-2019” series of events, curated by Zuzanna Sękowska, thanks to the “Cultural Heritage and Contemporary Identity of Warsaw” grant obtained from the Capital City of Warsaw.

Programme:

A walk with CENTRALA

Inspired by archival photos, Małgorzata Kuciewicz and Simone de Iacobis from CENTRALA led a walk around Bielany following the plant and animal inhabitants of Nasz Dom. The starting point was the relationship of Nasz Dom’s young residents with nature – there are surviving reports of breeding rabbit, communal planting of trees, and secretly collecting insects. During the walk one could see what the plants visible in archival photos look like today and where the beds cultivated by the centre’s pupils were located. The diameters of tree trunks were measured to determine the age of trees at the time of their planting.

Simone De Iacobis and Małgorzata Kuciewicz create architectural, artistic, and research projects based on the reconstruction of bold 20^th-century ideas. Many CENTRALA initiatives are successful attempts to launch a public discussion on the protection and revitalization of modernist avant-garde’s heritage. CENTRALA participated in the XIV Biennale of Architecture in Venice and designed the Polish Exhibition at the XXII Triennale di Milano in 2019.

Procession with Jaśmina Wójcik

At noon on 26 October 2019, a procession commemorating the centenary of the institution set off from Nasz Dom. The artist and the participants walked through the streets of the nearby Zdobycz Robotnicza residential estate, carrying banners previously made by children, inspired by banners found in Nasz Dom. The speakers placed on the artist’s back played Falska and Korczak’s notes describing the principles constituting the institution’s origins. Finally, back at Nasz Dom, participants read out statements of children documented by Falska several decades ago – the questions were simple: What did you do today? What would you like to tell me? Who are you? Other recordings played included the voices of contemporary children.

Jaśmina Wójcik: artivist, visual artist, director, academic tutor and kindergarten teacher. She is the author and initiator of a multidisciplinary undertaking on the borderline of art and social activism involving former Ursus tractor factory employees, in the making since 2011. The project includes site-specific activities in public space, socio-artistic actions, performances, happenings, independent films, and a feature-length documentary entitled Symfonia Fabryki Ursus [Symphony for the Ursus Factory].

A Debate at the Museum of Warsaw

The topic of the discussion was Janusz Korczak’s pedagogical achievements – ideas, theories and educational methods – and their relevance today, at the time of development of broadly understood alternative education systems and crises occurring in various spheres of social life. Researchers and experts working in the field of art, education, and social activism, including Marta Ciesielska, Marta Rakoczy and Jaśmina Wójcik took part in the debate moderated by Max Cegielski.

The conversation addressed the fact that despite Korczak’s popular image as the gentle Old Doctor, his pedagogy is very radical, progressive, and surprisingly demanding – mainly of adults. Some of its elements, such as the “peer court” or the “thank you” and “apology” systems are a phenomenal tool that can be used only in our work with children, but generally, in relationships with others. Therefore, in times of a universal crisis of democracy, social relations and interpersonal communication, one can and should find support in the experiences of Korczak and Nasz Dom.

Marta Ciesielska – curator, documentary filmmaker, editor, coordinator of Korczakianum – the research lab at the Museum of Warsaw.

Marta Rakoczy – a culture expert, philosopher, assistant professor at the University of Warsaw’s Institute of Polish Culture. Her interests include anthropology of writing and education, and cultural studies of childhood.

Max Cegielski – journalist, writer, traveller, radio and television presenter.

„Bielański wZlot” Conference

Researchers from the University of Warsaw’s Urban Studies Team, the Institute of Art History, the Faculty of Polish Studies and the Institute of Ethnology and Cultural Anthropology attended the conference. The purpose of the event was to juxtapose numerous perspectives and views – pedagogical, ethnographic, literary, cultural, and artistic – about children, childhood, and child-adult relationships in order to tell the most comprehensive and complete story of Korczak and Falska’s practices and experiences related to Nasz Dom.

The event was an opportunity to present and exchange findings and to have a creative conversation about different approaches to their century-old, and yet still valid, ideas. The programme also included a tour of Nasz Dom led by an extraordinary guide – Teresa Skudniewska, a long-time director of the facility – who spoke colourfully about the history of the building, the daily life of Nasz Dom, and the relationship with the pupils.

Publication

The series of events is summarized by the free publication: Nasz Dom 1919-2019. Social pedagogies, city and childhood in the practices of Nasz Dom that includes texts by researchers from the Urban Studies Team at the University of Warsaw’s Institute of Polish Culture (Marta Ciesielska, Marcin Gołąb, Agnieszka Karpowicz, Piotr Kubkowski, Igor Piotrowski, Weronika Parfianowicz, Magdalena Pęzińska, Marta Rakoczy, Zuzanna Sękowska, Kornelia Sobczak, Agnieszka Witkowska-Krych), Centrala and Jaśmina Wójcik.

E-book download: www.legimi.pl/ebook-nasz-dom-1919-2019-praca-zbiorowa,b455530.html

Translation: Joanna Figiel